Vào đầu năm 2008, chính phủ Việt Nam công bố một dự án khai thác bô-xít và biến chế quặng này thành chất alumina, một giai đoạn trung gian trong việc sản xuất nhôm. Những người phê bình dự án bô-xít đã nêu rõ những tàn phá có thể xảy đến cho môi trường sinh thái tế nhị của vùng Tây Nguyên – nơi sinh sống của nhiều nhóm dân tộc thiểu số ở Việt Nam và là đất trồng trọt các nông phẩm lợi nhuận cao – và những rủi ro trong việc tích trữ những lượng bùn đỏ độc hại khổng lồ, một phó sản trong việc tinh chế alumina, ở thượng nguồn đồng bằng sông Cửu Long với số lượng dân cư đông đảo .
 |
Vỡ đê ngăn bùn đỏ ở Hungary |
Giới học giả Việt Nam cũng hoài nghi lợi nhuận kinh tế của dự án vì nhu cầu điện năng rất lớn, mà cả nước lại đang thiếu hụt, và dự án này đòi hỏi xây dựng một đường sắt dài 250 cây số và một hải cảng riêng biệt. Dự án này đòi hỏi chất alumina, một sản phẩm có lợi nhuận tương đối thấp, phải được xuất khẩu sang một thị trường duy nhất là Trung Quốc, khiến cho công nghiệp Việt Nam hoàn toàn lệ thuộc vào một ông khách đầy quyền lực.
Yếu tố Trung Quốc đã tạo nên phần chống đối mạnh mẽ nhất. Đối tác liên doanh trong dự án bô-xít là Tập đoàn Nhôm của Nhà nước Trung Quốc (Chinalco). Mặc dù chính phủ Việt Nam lên tiếng phủ nhận, nhưng hiện nay đã có hằng trăm nếu không phải hàng ngàn công nhân Trung Quốc đang làm việc tại các công trường khai mỏ. Mối đe dọa cho an ninh quốc gia do sự hiện diện của người nước ngoài ở đây đã được nêu ra trong một loạt thư kiến nghị của vị tướng lừng danh Võ Nguyên Giáp và các vị lãnh đạo quân sự khác đã về hưu.
Những tiếng nói phản kháng mạnh mẽ chưa từng thấy này đã khiến chính phủ Việt Nam phải lúng túng. Sau nhiều tháng trôi qua với sự xuất hiện của những bài báo chỉ trích trên một số nhật báo tiến bộ và những phê phán mạnh mẽ hơn trên các blog trong nước, chính phủ đã phải tổ chức một cuộc hội thảo “khoa học” vào tháng Tư 2009 để thảo luận về những mối ưu tư này. Giới lãnh đạo đã bày tỏ thiện chí lắng nghe những người phê bình nhưng không có dấu hiệu gì cho thấy họ sẽ lưu ý đến những ý kiến của phía phản biện. Bộ Chính Trị đảng Cộng sản hứa sẽ cho xúc tiến một cuộc nghiên cứu về ảnh hưởng của dự án lên môi trường, nhưng cho đến nay vẫn chưa thấy công bố kết quả. Cuối cùng, ông Nguyễn Tấn Dũng, người biểu trưng cho giới lãnh đạo Hà Nội, đã cho phép xúc tiến dự án đã khởi sự tại hai địa điểm. Hành động này của chính phủ đã khiến một nhóm học giả nổi tiếng khởi xướng một phong trào ký kiến nghị trực tuyến vào ngày 12 tháng Tư 2009, chỉ một vài ngày sau cuộc hội thảo. Nhằm kêu gọi giới lãnh đạo Việt Nam ngưng các dự án bô-xít, bản kiến nghị này cuối cùng đã thu thập được 2.746 chữ ký (4/11/2010) từ một liên minh trí thức bao gồm đủ mọi thành phần có quan hệ các cơ quan nhà nước, các cán bộ và sĩ quan đã nghỉ hưu, các nhà bất đồng chính kiến và các chuyên gia Việt Nam hải ngoại. Điểm đáng lưu ý là những người vận động kiến nghị đã thành lập một trang mạng không có sự chi phối của nhà nước với danh xưng Bauxite Việt Nam, kêu gọi các tiếng nói phản biện thẳng thắn đối với dự án khai thác bô-xít.
Đến tháng Mười Một năm 2009, trang mạng Bauxite Việt Nam đã thu hút gần 20 triệu luợt truy cập của người đọc và gây cơn thịnh nộ của chính quyền. Theo một nguồn tin thành thạo trong chính phủ Việt Nam, công an đã bắt giữ người đứng đầu trang mạng và ép buộc ông ta phải giao mật mã của website.
Sau đó công an đã âm mưu chuyển tên miền (web domain) của Bauxite Việt Nam từ vị trí gốc của nó tại Pháp sang một công ty cho thuê máy chủ tại Hồng Kông, với ý định xóa sạch tất cả nội dung và khai thác thông tin của người sử dụng. Trong trò chơi mèo và chuột trong lãnh vực công nghệ thông tin, những người hậu thuẫn trang Bauxite Việt Nam đã phục hồi phần lớn nội dung và mở lại trang mạng. Nhà cầm quyền Việt Nam sau đó cố gắng đánh sập trang mạng Bauxite Việt Nam bằng các mũi tấn công từ chối dịch vụ được phân bố (DDOS). (Chính quyền đã phủ nhận họ núp đằng sau các cuộc tấn công mạng này). Nỗ lực này của nhà cầm quyền – đã bị đại công ty công nghệ mạng Google và công ty an ninh mạng McAfee vạch trần qua các cuộc điều tra – trong đó liên quan đến các tin tặc đặt cở sở ở Việt Nam phát tán mã độc hại (malicious code) vào máy vi tính của người sử dụng internet khắp thế giới và điều khiển các máy vi tính vô danh đến trong một mạng lưới âm binh “botnet” rộng lớn nhằm tấn công website của Bauxite Việt Nam.
Mặc dù website này tạm thời ngưng hoạt động vào cuối năm 2009 và đầu năm này, nhưng nó vẫn tiếp tục hoạt động gần như suốt năm nay bất chấp thỉnh thoảng vẫn bị tin tặc tấn công. Cùng lúc nhà cầm quyền đánh vào hạ tầng cơ sở kỹ thuật của phong trào bảo vệ môi sinh, cảnh sát đã sách nhiễu một số người tham gia. Suốt năm nay công an thường xuyên thẩm vấn những người sáng lập phong trào và bắt giữ một vài người đã ký vào kiến nghị.
Đồng loạt phản đối
Mãi cho đến khi thảm họa môi trường xảy ra tại Hungary, hình như dự án khai thác bô-xít tại Việt Nam vẫn được xúc tiến bất chấp sự chống đối của quần chúng. Nhưng sự kiện bùn đỏ tràn ngập nhiều thị trấn tại Hungary không những gây chấn động cho các cộng đồng sống dọc theo sông Danube mà còn gây ảnh hưởng lên chính trị Việt Nam.
 |
Bùn đỏ đổ ấp vào nhà dân Hungary |
Đảng Cộng sản Việt Nam đang đương đầu với một cuộc chống đối rộng lớn nhất và có tổ chức nhất trong ký ức lịch sử gần đây, và phần lớn thành phần chống đối phát xuất ngay trong nội bộ. Hơn hẳn bản kiến nghị năm ngoái, bản kiến nghị tiếp nối kêu gọi ngưng khai thác bô-xít hiện nay đang thu hút sự hậu thuẫn của nhiều đại biểu Quốc Hội, quan chức chính phủ và nhiều nhân vật sáng giá trong Đảng Cộng sản. Khoảng 10 tướng lãnh hồi hưu đã ký vào bản kiến nghị gần đây nhất. Thậm chí em trai của chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết, nguyên bí thư tỉnh ủy An Giang, đã công khai ủng hộ bản kiến nghị này.
Cũng không nên đánh giá thấp tinh thần của quân đội đối với các dự án khai thác bô-xít này. Có một mối lo ngại ngấm ngầm trong Quân đội Nhân dân Việt Nam về sự xâm lấn của Trung Quốc. Người dân Việt Nam nhận thấy Bắc Kinh đang thực sự vươn cánh tay xâm lược đặt lên duyên hải Việt Nam bằng cách thường xuyên bắt giữ các tàu đánh cá Việt Nam và tuyên bố gần như toàn bộ Biển Đông thuộc lãnh hải Trung Quốc. Người ta được biết một vị tướng kỳ cựu giữ chức Chủ Tịch Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Quốc hội đã chỉ trích nghị quyết của Bộ Chính Trị cho phép Trung Quốc tiếp cận vùng Tây Nguyên chiến lược. Thêm nhiều chống đối từ các sĩ quan cấp cao có lẽ đang âm ỉ.
Để giảm thiểu lòng bất bình trong quân đội, giới lãnh đạo Hà Nội đã dành sự tôn kính đặc biệt cho một biểu tượng đầy khí thế – Đại tướng Võ Nguyên Giáp – mà mạng Bauxite Việt Nam đã dùng chân dung để trang điểm cho mạng Bauxite . Gần đây, nhân ngày sinh nhật thứ 100 của vị đại tướng, các nhân vật chóp bu trong Đảng đã đến bên giường ông trong bệnh viện để bày tỏ lòng kính trọng và gắn thêm một huy chương lên quân phục của tướng Giáp.
Nhiều nhà quan sát vẫn tiếp tục đặt câu hỏi tại sao các cấp lãnh đạo Đảng Cộng sản Viêt Nam lại hăm hở xúc tiến dự án khai thác bô-xít bất chấp những vấn đề như môi sinh, kinh tế và an ninh quốc phòng. Dư luận cho rằng, không khác gì với cấp lãnh đạo Châu Phi cũng đang tiếp nhận những dự án to lớn của Trung Quốc, giới lãnh đạo Việt Nam đã bị mua chuộc. Tin loan truyền trong giới blogs cuối năm vừa rồi cho rằng Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Tấn Dũng đã được Trung Quốc hối lộ 150 triệu Mĩ Kim để hỗ trợ dự án bô-xít.
Nhìn nhận những chi phí to lớn đã bỏ vào dự án, phong trào bảo vệ môi sinh cho rằng hủy bỏ dự án bô-xít sẽ là một “quyết định đau đớn chưa từng có trong lịch sử kinh tế của chúng ta”, nhưng thà “chúng ta chịu đau khổ bây giờ còn hơn để lại hậu quả nghiêm trọng cho tương lai”. Phải chờ xem giới lãnh đạo cộng sản Việt Nam sẽ phải giá nào trả nếu họ làm ngơ trước cơn bão tố đang âm ỉ này.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét